ก้าวเข้าสู่ปี 2025 โลกเทคโนโลยีได้ขับเคลื่อนไปอย่างรวดเร็ว โดยมี Generative AI หรือ Gen AI เป็นหัวใจสำคัญในการปฏิวัติครั้งนี้ ด้วยความสามารถอันน่าทึ่งในการสร้างสรรค์เนื้อหา รูปภาพ วิดีโอ และการสนทนาที่ใกล้เคียงกับมนุษย์ Gen AI ได้กลายเป็นเครื่องมืออันทรงพลังที่ทุกคนสามารถเข้าถึงและใช้งานได้ง่าย ไม่ว่าจะเป็นการสร้างผลงานศิลปะ การเขียนบทความ การแปลภาษา หรือแม้แต่การพัฒนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์
อย่างไรก็ตาม แม้ Gen AI จะนำมาซึ่งโอกาสอันมหาศาล แต่ก็มาพร้อมกับความท้าทายที่ต้องตระหนัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นด้านจริยธรรม ความปลอดภัย และความเป็นส่วนตัว สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA) ตระหนักถึงความสำคัญของการใช้ Gen AI อย่างรับผิดชอบ จึงได้จัดงาน AI Governance Webinar 2024 : จับเทรนด์ Gen AI พลิกโฉมทุกภาคส่วน….ใช้อย่างไรให้มีธรรมาภิบาล? เพื่อระดมความคิดเห็นจากผู้เชี่ยวชาญ และร่วมกันหาแนวทางการใช้ Gen AI อย่างยั่งยืน
เจาะลึกความเสี่ยง Gen AI ที่ต้องรับมือ
ในงานเสวนา ผู้เชี่ยวชาญได้ร่วมกันวิเคราะห์ และเปิดเผยถึงความเสี่ยงต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ Gen AI โดยมีรายละเอียดดังนี้
- “อาการหลอน” (Hallucination) หรือ Confabulation : Gen AI อาจสร้างข้อมูลที่ดูน่าเชื่อถือ แต่ไม่ถูกต้องตามความเป็นจริง ซึ่งอาจนำไปสู่ความเข้าใจผิด การตัดสินใจที่ผิดพลาด และการเผยแพร่ข้อมูลที่บิดเบือน โดยปัญหานี้เกิดจาก Gen AI ยังไม่สามารถเข้าใจความหมายของข้อมูลได้อย่างสมบูรณ์ และอาจสร้างความเชื่อมโยงระหว่างข้อมูลต่างๆ แบบผิดๆ
- อคติ (Bias) และการเลือกปฏิบัติ (Discrimination) : Gen AI อาจสะท้อนอคติ หรือทัศนคติเชิงลบที่มีอยู่ในข้อมูลที่ใช้ฝึกฝน ส่งผลให้เกิดการเลือกปฏิบัติ หรือสร้างผลลัพธ์ที่ไม่เป็นธรรม ตัวอย่างเช่น Gen AI ที่ใช้ในการคัดเลือกบุคลากร อาจเลือกปฏิบัติต่อผู้สมัครบางกลุ่ม หรือ Gen AI ที่ใช้ในการพิจารณาโทษ อาจตัดสินลงโทษผู้กระทำผิดที่เป็นชนกลุ่มน้อย รุนแรงกว่าผู้กระทำผิดที่อยู่ในกลุ่มส่วนใหญ่
- ละเมิดลิขสิทธิ์ : Gen AI อาจสร้างผลงานที่ละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่น โดยไม่ได้ตั้งใจ เนื่องจาก Gen AI เรียนรู้จากข้อมูลจำนวนมหาศาล ซึ่งอาจรวมถึงผลงานที่มีลิขสิทธิ์ โดยที่ Gen AI ไม่สามารถแยกแยะได้ว่า ข้อมูลใดสามารถนำมาใช้ได้อย่างอิสระ และข้อมูลใดมีลิขสิทธิ์
- ละเมิดข้อมูลส่วนบุคคลและความเป็นส่วนตัว : หากไม่มีการควบคุมดูแลที่เหมาะสม Gen AI อาจนำข้อมูลส่วนบุคคล หรือข้อมูลที่เป็นความลับ มาใช้ หรือเผยแพร่โดยไม่ได้รับอนุญาต ซึ่งอาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อบุคคล หรือองค์กร
- ความไม่แน่นอนของผลลัพธ์ : แม้จะป้อนคำสั่งเดียวกัน แต่ Gen AI อาจให้ผลลัพธ์ที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น ข้อมูลที่ใช้ในการฝึกฝน และวิธีการประมวลผล ซึ่งอาจทำให้ยากต่อการควบคุม และคาดการณ์ผลลัพธ์
- ความเข้าใจ Gen AI ที่ไม่เพียงพอ : การขาดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ Gen AI อาจนำไปสู่การใช้งานที่ไม่ถูกต้อง ไม่ได้ประสิทธิภาพ หรือเกิดความเสี่ยงต่างๆ เช่น การตัดสินใจที่ผิดพลาด การตีความผลลัพธ์ที่คลาดเคลื่อน หรือการใช้ Gen AI ในทางที่ผิดจริยธรรม
- การนำไปใช้ในทางที่ผิด : Gen AI อาจถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด เช่น การสร้างข่าวปลอม การปลอมแปลงตัวตน การโจมตีทางไซเบอร์ หรือการสร้างเนื้อหาที่เป็นอันตราย ซึ่งอาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อสังคม
ไม่ใช้ Gen AI ก็เสี่ยง! พลาดโอกาสในการพัฒนา
นอกจากความเสี่ยงจากการใช้งาน Gen AI แล้ว ผู้เชี่ยวชาญยังเน้นย้ำถึง “ความเสี่ยงจากการไม่ใช้” Gen AI อีกด้วย ในยุคที่ Gen AI กำลังเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกภาคส่วน การไม่ปรับตัว หรือปฏิเสธที่จะเรียนรู้ และใช้ประโยชน์จาก Gen AI อาจทำให้ธุรกิจ องค์กร หรือแม้แต่บุคคล เสียโอกาสในการพัฒนา และตกขบวน
Gen AI : การสร้างสมดุลระหว่างประโยชน์และความเสี่ยง
การใช้ Gen AI อย่างยั่งยืน ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ในการสร้างสมดุลระหว่างประโยชน์ และความเสี่ยง โดย
- ผู้พัฒนา มีหน้าที่พัฒนา Gen AI ให้มีความปลอดภัย น่าเชื่อถือ โปร่งใส ตรวจสอบได้ และสอดคล้องกับหลักจริยธรรม พร้อมทั้งกำหนดกรอบการใช้งาน และแนวทางป้องกันผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น เพื่อให้ผู้ใช้สามารถใช้งาน Gen AI ได้อย่างมั่นใจ
- ผู้ใช้งาน ต้องพัฒนา AI Literacy หรือความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ Gen AI เพื่อให้สามารถใช้งาน Gen AI ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และรับผิดชอบ โดยตระหนักถึงข้อจำกัด และความเสี่ยง รู้จักแยกแยะ วิเคราะห์ และประเมินผลลัพธ์จาก Gen AI อย่างมีวิจารณญาณ รวมถึงหลีกเลี่ยงการใช้ Gen AI ในทางที่ผิด หรือละเมิดกฎหมาย
- ภาครัฐ มีบทบาทสำคัญในการกำกับดูแล และส่งเสริมการใช้ Gen AI อย่างมีธรรมาภิบาล โดยการออกกฎหมาย ข้อบังคับ และมาตรฐานต่างๆ เพื่อควบคุมดูแลการพัฒนา และการใช้ Gen AI ให้เป็นไปอย่างถูกต้อง ปลอดภัย และเป็นธรรม รวมถึงส่งเสริมการพัฒนา AI Literacy ในประชาชน และสนับสนุนการนำ Gen AI ไปใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ
Gen AI กับทักษะแห่งอนาคต
ในยุคที่ Gen AI เข้ามามีบทบาทสำคัญ การพัฒนาทักษะและการเรียนรู้ จึงเป็นสิ่งสำคัญ โดยเฉพาะทักษะ 3 ด้าน ดังนี้
- ทักษะทางปัญญา (Cognitive Skills) : เป็นทักษะพื้นฐานที่มนุษย์ต้องมี เพื่อให้สามารถอยู่รอด และเติบโตได้ในยุค Gen AI โดยเฉพาะทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ การแก้ปัญหา การคิดวิเคราะห์ การเรียนรู้ และการปรับตัว ซึ่งเป็นทักษะที่ Gen AI ยังไม่สามารถทดแทนได้
- Prompt Engineering : เป็นทักษะการสื่อสารกับ Gen AI อย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ตามที่ต้องการ โดยผู้ใช้ต้องเข้าใจ และสามารถออกแบบคำสั่ง หรือคำถาม ที่ชัดเจน แม่นยำ และครอบคลุม เพื่อให้ Gen AI สามารถประมวลผล และสร้างผลลัพธ์ได้อย่างถูกต้อง
- ความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence) และทักษะการบริหารจัดการอารมณ์ (Emotional Management) : เป็นทักษะที่ Gen AI ยังไม่สามารถเลียนแบบได้ ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งในการทำงานร่วมกับผู้อื่น การสร้างสัมพันธ์ และการแก้ไขปัญหาความขัดแย้ง
ประเทศไทยกับความร่วมมือระดับโลก เพื่อกำหนดอนาคต AI
ประเทศไทย โดยกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ร่วมกับกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม กระทรวงศึกษาธิการ และ UNESCO เตรียมเป็นเจ้าภาพจัดงานระดับโลก “The Global Forum on the Ethics of AI 2025” ภายใต้แนวคิด “Ethical Governance of AI in Motion” ในวันที่ 24-27 มิถุนายน 2568 ณ กรุงเทพฯ โดยมีผู้นำ และผู้เชี่ยวชาญกว่า 800 คน จาก 194 ประเทศสมาชิก UNESCO เข้าร่วม เพื่อแลกเปลี่ยนมุมมอง และร่วมกันกำหนดอนาคตของ AI บนพื้นฐานของจริยธรรม
Gen AI : โอกาส ความท้าทาย และความหวัง
Gen AI คือ ก้าวสำคัญของเทคโนโลยี ที่จะพลิกโฉมโลก และสร้างโอกาสใหม่ๆ อย่างไรก็ตาม การใช้ Gen AI อย่างรับผิดชอบ บนพื้นฐานของจริยธรรม และธรรมาภิบาล เป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ Gen AI เป็นเครื่องมือที่ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิต และสร้างสรรค์สังคมที่ดีกว่า
#GenAI #AIGovernance #ETDA #AIethics #เทคโนโลยี #ปัญญาประดิษฐ์ #ธรรมาภิบาล #จริยธรรม #ความเสี่ยง #โอกาส #ทักษะแห่งอนาคต
